Het plein is zo goed als leeggestroomd en wordt schoongemaakt. Alleen de ingang van het parkeerterrein is nog geblokkeerd. Hiermee eindigt onze verslaggeving in dit blog.
© Bart Meesters — Het protest bij het provinciehuis is afgelopen, het plein wordt schoongemaakt. ME paraat
Het wordt steeds leger op het plein bij het provinciehuis maar het is nog onrustig bij de ingang. De ME staat klaar om in te grijpen. Verder zijn rond 01.00 uur nog toeters en sirenes te horen in de stad.
© Bart Meesters — ME bij de ingang van het provinciehuis in Den Bosch. Steeds meer tractoren vertrekken.
Boeren verwijderen de Brabantse vlag bij het provinciehuis
© Bart Meesters — Boeren verwijderen de Brabantse vlag bij het provinciehuis. Er gaan stevige vuurwerkbommen af op het plein bij het provinciehuis. Overleg tussen mensen van politie, ZLTO en Farmers Defence Force.
Wat komt er nu uit het debat?
Het debat is ten einde. Na een lange dag vergaderen is de interim-omgevingsverordening vastgesteld door Provinciale Staten. In dat document wordt de vergunningendeadline van 1 april 2020 juridisch vastgelegd. Boeren vinden het onhaalbaar om dan al een aanvraag in te dienen, vanwege de onduidelijkheid rond het stikstofbeleid en het feit dat de nieuwe stalsystemen nog niet goedgekeurd zijn.
Conclusie van het debat is dat het Brabantse veehouderijbeleid vrij eenvoudig overeind is gebleven. Inclusief de beruchte deadline. Boeren moeten voor 1 april 2020 hun aanvraag indienen en op 1 januari 2022 hun stallen hebben aangepast.
Toch is er wel iets veranderd. Op initiatief van de VVD is er een uitzondering gemaakt voor boeren die kiezen voor innovatieve stalsystemen, die nu nog in ontwikkeling zijn en dus nog geen definitieve goedkeuring hebben. Die ondernemers hoeven alleen voor 1 april melden dat ze daarmee bezig zijn en krijgen vervolgens meer tijd.
Een andere aanpassing is dat in december nog eens goed wordt gekeken naar het landelijke stikstofbeleid in relatie tot de provinciale regels. Waar zitten de verschillen? Waar botst het?
Nieuwsgierig werd vrijdag naar het CDA gekeken. Die fractie stuurde vorige week een persbericht de wereld in, waarin vijf eisen werden gesteld die het strenge Brabantse stallenbeleid flink overhoop zouden halen. Die boodschap legde een bom onder de coalitie, die zich geconformeerd heeft aan de veelbesproken besluiten van de zomer van 2017. Ook de verwachtingen bij de boerenachterban werden plots flink opgestuwd.
Maar de twee bovengenoemde aanpassingen bleken uiteindelijk voldoende voor de christendemocraten, die hun eisen niet doorduwden en gewoon met de coalitiegenoten meestemden. Dit tot teleurstelling van veel boeren die buiten de uitkomsten van het debat afwachtten. Ook in de Staten werd het CDA zeer kritisch benaderd door de andere partijen.
Het CDA bleef stoïcijns naar december wijzen. Dan is er veel meer duidelijk over de stikstofregels die landelijk gaan gelden en dus ook hoe die zich verhouden tot de provinciale regels. Dan beoordeelt CDA het Brabantse beleid opnieuw.
© Paul Driessen — Boeren reageren gelaten op de stemmingen bij het provinciehuis. Amendement VVD aangenomen
Het inmiddels veelbesproken amendement van VVD wordt aangenomen met een ruime meerderheid: boeren die bezig zijn met innovatieve stalsystemen die nog in ontwikkeling zijn krijgen meer tijd en hoeven zich niet te houden aan de deadline van 1 april.
Het stemmen is begonnen
Kinderen in hekken
Het gaat richting middernacht, buiten hangen er nog altijd een paar kinderen aan de hekken. Eerder op de dag gehoord dat de boeren hun gemak houden als er kinderen bij zijn. Drinkende boeren doen hun naam al burpend eer aan.
© Paul Driessen / BD — Kinderen hangen in de hekken voor het provinciehuis Kritiek
De Hoon krijgt natuurlijk felle kritiek. Ze kon erop wachten. Alexander van Hattem (PVV): ,,De kinderhand van het CDA is snel gevuld, maar gezond boerenverstand prikt daar even snel doorheen." Ook andere partijen staan in de rij om de CDA-fractie het vuur aan de schenen te leggen.
Vreugdenhil (CU/SGP): ,,Het is een trieste conclusie van deze dag dat CDA binnen de coalitie geen enkele ruimte krijgt om te bewegen in de richting van de boerengezinnen." De Hoon: ,,We hadden het onszelf makkelijk kunnen maken door niet mee re regeren. Maar wij denken dat we op deze manier toch meer bereiken."
'Hoog ingezet met onze vijf eisen'
Ankie de Hoon (CDA): ,,Wat heeft deze dag ons gebracht? Velen zullen de balans opmaken. Halen we vandaag alles binnen? Nee, we hebben hoog ingezet met onze vijf eisen. Te hoog om op één dag in politieke samenwerking waar te maken."
Einde in zicht?
Ondertussen loopt de Statenzaal weer langzaam vol, voor - naar alle waarschijnlijkheid - de laatste etappe van het lange debat van vandaag.
Rookbom hier, vuurpijl daar
De boeren houden het plein voor het provinciehuis bezet en ook de op- en afritten van de parkeerplaatsen zijn nog altijd geblokkeerd. Er lijken steeds meer sensatiezoekers tussen te staan en ook het aantal flessen bier neemt toe. Een rookbom hier, een vuurpijl daar. Het is nu wachten op hoe de boeren reageren op de politieke conclusies van vanavond.
© Paul Driessen / BD — Buiten worden vuurpijlen afgestoken Agractie kondigt nieuw protest aan
Blokkade wellicht hele nacht
Het hoofd beveiliging van de provincie meldt dat de boeren de blokkade wellicht de hele nacht volhouden.
'We verwachten een redelijke uitkomst'
'Zoals de signalen nu zijn, ben ik redelijk tevreden', zei Mark van den Oever van Farmers Defence Force na zijn gesprek met de commissaris van de Koning Wim van de Donk. Van de Donk had de politieke situatie uitgelegd. 'We denken een redelijke uitkomst voor ons.'
Van den Oever benadrukt dat de uitkomst van het debat nog moeten worden afgewacht maar 'het ziet er niet heel ongunstig uit'. Dat er toch ruimte komt wat betreft nieuwe stalsystemen. Wat hem betreft zouden de acties dan zeker zin hebben gehad.
(Zie ook de video hieronder)
GS steunt amendement VVD
Zoals verwacht steunt het college van Gedeputeerde Staten het amendement van de VVD, die boeren die kiezen voor innovatieve, brongerichte maatregelen meer tijd geeft. ,,Als zo'n innovatie nu nog niet is goedgekeurd, mag je een overheid verwachten die maatwerk verleent", aldus gedeputeerde Erik van Merrienboer.
De andere moties worden allemaal ontraden door het college. Ook hier geen verrassingen. De keuze is uiteindelijk aan de Staten.
Nieuwe schorsing na betoog van Van Merrienboer. Zo'n twintig minuten.
Voorzitter Farmers Defence Force: 'Ik ben redelijk tevreden' (Video)
Provinciehuis al uren afgesloten door boeren (video)
CvdK: 'Dringend verzoek gedaan'
Commissaris van de Koning Wim van de Donk: ,,Ik heb overleg gehad met de heer Van den Oever, op verzoek van de politie. Heb aangegeven dat het debat nog in volle gang is en nog lang niet klaar is. Dringende verzoek gedaan dat de democratie hier op een ordentelijk kan plaatshebben en dat straks ook iedereen gewoon het pand kan verlaten."
Debat gaat verder
Commissaris van de Koning Wim van de Donk heeft als voorzitter van de vergadering weer plaatsgenomen. Debat gaat verder. Buiten zullen ze de ontwikkelingen binnen volgen en binnen zullen ze de ontwikkelingen buiten intensief volgen.
Vergadering in Provinciale Staten over de interim-omgevingsverordening is nog altijd niet hervat. Nog altijd overleg over implicaties van grimmige sfeer buiten.
Farmers Defence Force wacht eerst uitkomst debat af. Dat is resultaat van gesprek met commissaris van de Koning Wim van de Donk. 'De emoties buiten liepen op, daarom zijn we in gesprek gegaan.'
© Frank van den Heuvel — Mark van den Oever van Farmers Defence Force Commissaris van de Koning Wim van de Donk is in overleg met Mark van den Oever van Farmers Defence Force. Vergadering wordt nog even niet hervat.
Volop herrie bij het provinciehuis (video)
Oordoppen voor agenten
De tractoren voor de ingang van het provinciehuis toeteren onophoudelijk. Agenten hebben inmiddels oordoppen tegen het lawaai. Statenleden hebben pauze, een aantal pvv’ers gaat op de foto voor de protesterende boeren.
De ingang is geblokkeerd. Meer trekkers sluiten zich aan. De boeren zijn niet van plan naar huis te gaan.
© Mariette den Engelse — Boerenprotest bij provinciehuis bij Den Bosch. Veel getoeter en herrie van trekkers van de boeren bij de ingang van het provinciehuis op dit moment. Herrie is te horen tot in de binnenstad. Binnen verzamelt de ME zich weer.
Het debat wordt geschorst voor een pauze. Tussenstand? De verwachtingen bij de boeren waren hoog, maar het lijkt erop dat de agrariërs zich toch vooral met kruimels tevreden moeten stellen. Ja, boeren die kiezen voor innovatieve stallen krijgen waarschijnlijk wat meer tijd, maar nee: de vergunningendeadline van 1 april 2020 voor andere boeren blijft intact.
En straks, na 1 december, wordt goed naar het landelijke stikstofbeleid gekeken om te beoordelen hoe het provinciale beleid zich daartoe verhoudt.
Maar goed, daarover vanavond nog meer dus, na de avondpauze.
Om 20 uur gaat het debat verder.
Hermen Vreugdenhil (CU/SGP) oogst applaus van de publieke tribune. De toehoorders worden meteen gecorrigeerd door de commissaris. Boegeroep noch applaus wordt getolereerd bij Statenvergaderingen.
Vreugdenhil wijst op de discrepantie tussen 'de papieren werkelijkheid in het provinciehuis en de realiteit op het boerenbedrijf'. Nogmaals stelt hij dat het niet realistisch is dat agrariërs voor 1 april 2020 een vergunning moeten hebben aangevraagd.
Buiten staan nog een paar honderd boeren die de politieke discussie volgen.
© Paul Driessen — Boeren volgen het politieke debat op een scherm bij het provinciehuis in Den Bosch. Geduputeerde Rik Grashoff over het debat en het protest
Ander nieuws over protesterende boeren: onder druk van actievoerende en intimiderende boeren trekt de zuivelsector een plan voor het verminderen van stikstofuitstoot in.
Het CDA heeft inmiddels al een persbericht rondgestuurd, terwijl het debat nog maar op de helft is. Opmerkelijk.
Het VVD-amendement om de deadline uit te stellen voor boeren die innovatieve stallen willen en de coalitiemotie om het provinciale stikstofbeleid in december goed af te stemmen op het landelijk beleid stemmen de CDA-fractie 'voorzichtig positief'.
Boeren vertrekken uit Den Bosch: 'Moet voor de koeien zorgen
