Het plein is zo goed als leeggestroomd en wordt schoongemaakt. Alleen de ingang van het parkeerterrein is nog geblokkeerd. Hiermee eindigt onze verslaggeving in dit blog.
© Bart Meesters — Het protest bij het provinciehuis is afgelopen, het plein wordt schoongemaakt. ME paraat
Het wordt steeds leger op het plein bij het provinciehuis maar het is nog onrustig bij de ingang. De ME staat klaar om in te grijpen. Verder zijn rond 01.00 uur nog toeters en sirenes te horen in de stad.
© Bart Meesters — ME bij de ingang van het provinciehuis in Den Bosch. Steeds meer tractoren vertrekken.
Boeren verwijderen de Brabantse vlag bij het provinciehuis
© Bart Meesters — Boeren verwijderen de Brabantse vlag bij het provinciehuis. Er gaan stevige vuurwerkbommen af op het plein bij het provinciehuis. Overleg tussen mensen van politie, ZLTO en Farmers Defence Force.
Wat komt er nu uit het debat?
Het debat is ten einde. Na een lange dag vergaderen is de interim-omgevingsverordening vastgesteld door Provinciale Staten. In dat document wordt de vergunningendeadline van 1 april 2020 juridisch vastgelegd. Boeren vinden het onhaalbaar om dan al een aanvraag in te dienen, vanwege de onduidelijkheid rond het stikstofbeleid en het feit dat de nieuwe stalsystemen nog niet goedgekeurd zijn.
Conclusie van het debat is dat het Brabantse veehouderijbeleid vrij eenvoudig overeind is gebleven. Inclusief de beruchte deadline. Boeren moeten voor 1 april 2020 hun aanvraag indienen en op 1 januari 2022 hun stallen hebben aangepast.
Toch is er wel iets veranderd. Op initiatief van de VVD is er een uitzondering gemaakt voor boeren die kiezen voor innovatieve stalsystemen, die nu nog in ontwikkeling zijn en dus nog geen definitieve goedkeuring hebben. Die ondernemers hoeven alleen voor 1 april melden dat ze daarmee bezig zijn en krijgen vervolgens meer tijd.
Een andere aanpassing is dat in december nog eens goed wordt gekeken naar het landelijke stikstofbeleid in relatie tot de provinciale regels. Waar zitten de verschillen? Waar botst het?
Nieuwsgierig werd vrijdag naar het CDA gekeken. Die fractie stuurde vorige week een persbericht de wereld in, waarin vijf eisen werden gesteld die het strenge Brabantse stallenbeleid flink overhoop zouden halen. Die boodschap legde een bom onder de coalitie, die zich geconformeerd heeft aan de veelbesproken besluiten van de zomer van 2017. Ook de verwachtingen bij de boerenachterban werden plots flink opgestuwd.
Maar de twee bovengenoemde aanpassingen bleken uiteindelijk voldoende voor de christendemocraten, die hun eisen niet doorduwden en gewoon met de coalitiegenoten meestemden. Dit tot teleurstelling van veel boeren die buiten de uitkomsten van het debat afwachtten. Ook in de Staten werd het CDA zeer kritisch benaderd door de andere partijen.
Het CDA bleef stoïcijns naar december wijzen. Dan is er veel meer duidelijk over de stikstofregels die landelijk gaan gelden en dus ook hoe die zich verhouden tot de provinciale regels. Dan beoordeelt CDA het Brabantse beleid opnieuw.
© Paul Driessen — Boeren reageren gelaten op de stemmingen bij het provinciehuis. Amendement VVD aangenomen
Het inmiddels veelbesproken amendement van VVD wordt aangenomen met een ruime meerderheid: boeren die bezig zijn met innovatieve stalsystemen die nog in ontwikkeling zijn krijgen meer tijd en hoeven zich niet te houden aan de deadline van 1 april.
Het stemmen is begonnen
Kinderen in hekken
Het gaat richting middernacht, buiten hangen er nog altijd een paar kinderen aan de hekken. Eerder op de dag gehoord dat de boeren hun gemak houden als er kinderen bij zijn. Drinkende boeren doen hun naam al burpend eer aan.
© Paul Driessen / BD — Kinderen hangen in de hekken voor het provinciehuis Kritiek
De Hoon krijgt natuurlijk felle kritiek. Ze kon erop wachten. Alexander van Hattem (PVV): ,,De kinderhand van het CDA is snel gevuld, maar gezond boerenverstand prikt daar even snel doorheen." Ook andere partijen staan in de rij om de CDA-fractie het vuur aan de schenen te leggen.
Vreugdenhil (CU/SGP): ,,Het is een trieste conclusie van deze dag dat CDA binnen de coalitie geen enkele ruimte krijgt om te bewegen in de richting van de boerengezinnen." De Hoon: ,,We hadden het onszelf makkelijk kunnen maken door niet mee re regeren. Maar wij denken dat we op deze manier toch meer bereiken."
'Hoog ingezet met onze vijf eisen'
Ankie de Hoon (CDA): ,,Wat heeft deze dag ons gebracht? Velen zullen de balans opmaken. Halen we vandaag alles binnen? Nee, we hebben hoog ingezet met onze vijf eisen. Te hoog om op één dag in politieke samenwerking waar te maken."
Einde in zicht?
Ondertussen loopt de Statenzaal weer langzaam vol, voor - naar alle waarschijnlijkheid - de laatste etappe van het lange debat van vandaag.
Rookbom hier, vuurpijl daar
De boeren houden het plein voor het provinciehuis bezet en ook de op- en afritten van de parkeerplaatsen zijn nog altijd geblokkeerd. Er lijken steeds meer sensatiezoekers tussen te staan en ook het aantal flessen bier neemt toe. Een rookbom hier, een vuurpijl daar. Het is nu wachten op hoe de boeren reageren op de politieke conclusies van vanavond.
© Paul Driessen / BD — Buiten worden vuurpijlen afgestoken Agractie kondigt nieuw protest aan
Blokkade wellicht hele nacht
Het hoofd beveiliging van de provincie meldt dat de boeren de blokkade wellicht de hele nacht volhouden.
'We verwachten een redelijke uitkomst'
'Zoals de signalen nu zijn, ben ik redelijk tevreden', zei Mark van den Oever van Farmers Defence Force na zijn gesprek met de commissaris van de Koning Wim van de Donk. Van de Donk had de politieke situatie uitgelegd. 'We denken een redelijke uitkomst voor ons.'
Van den Oever benadrukt dat de uitkomst van het debat nog moeten worden afgewacht maar 'het ziet er niet heel ongunstig uit'. Dat er toch ruimte komt wat betreft nieuwe stalsystemen. Wat hem betreft zouden de acties dan zeker zin hebben gehad.
(Zie ook de video hieronder)
GS steunt amendement VVD
Zoals verwacht steunt het college van Gedeputeerde Staten het amendement van de VVD, die boeren die kiezen voor innovatieve, brongerichte maatregelen meer tijd geeft. ,,Als zo'n innovatie nu nog niet is goedgekeurd, mag je een overheid verwachten die maatwerk verleent", aldus gedeputeerde Erik van Merrienboer.
De andere moties worden allemaal ontraden door het college. Ook hier geen verrassingen. De keuze is uiteindelijk aan de Staten.
Nieuwe schorsing na betoog van Van Merrienboer. Zo'n twintig minuten.
Voorzitter Farmers Defence Force: 'Ik ben redelijk tevreden' (Video)
Provinciehuis al uren afgesloten door boeren (video)
CvdK: 'Dringend verzoek gedaan'
Commissaris van de Koning Wim van de Donk: ,,Ik heb overleg gehad met de heer Van den Oever, op verzoek van de politie. Heb aangegeven dat het debat nog in volle gang is en nog lang niet klaar is. Dringende verzoek gedaan dat de democratie hier op een ordentelijk kan plaatshebben en dat straks ook iedereen gewoon het pand kan verlaten."
Debat gaat verder
Commissaris van de Koning Wim van de Donk heeft als voorzitter van de vergadering weer plaatsgenomen. Debat gaat verder. Buiten zullen ze de ontwikkelingen binnen volgen en binnen zullen ze de ontwikkelingen buiten intensief volgen.
Vergadering in Provinciale Staten over de interim-omgevingsverordening is nog altijd niet hervat. Nog altijd overleg over implicaties van grimmige sfeer buiten.
Farmers Defence Force wacht eerst uitkomst debat af. Dat is resultaat van gesprek met commissaris van de Koning Wim van de Donk. 'De emoties buiten liepen op, daarom zijn we in gesprek gegaan.'
© Frank van den Heuvel — Mark van den Oever van Farmers Defence Force Commissaris van de Koning Wim van de Donk is in overleg met Mark van den Oever van Farmers Defence Force. Vergadering wordt nog even niet hervat.
Volop herrie bij het provinciehuis (video)
Oordoppen voor agenten
De tractoren voor de ingang van het provinciehuis toeteren onophoudelijk. Agenten hebben inmiddels oordoppen tegen het lawaai. Statenleden hebben pauze, een aantal pvv’ers gaat op de foto voor de protesterende boeren.
De ingang is geblokkeerd. Meer trekkers sluiten zich aan. De boeren zijn niet van plan naar huis te gaan.
© Mariette den Engelse — Boerenprotest bij provinciehuis bij Den Bosch. Veel getoeter en herrie van trekkers van de boeren bij de ingang van het provinciehuis op dit moment. Herrie is te horen tot in de binnenstad. Binnen verzamelt de ME zich weer.
Het debat wordt geschorst voor een pauze. Tussenstand? De verwachtingen bij de boeren waren hoog, maar het lijkt erop dat de agrariërs zich toch vooral met kruimels tevreden moeten stellen. Ja, boeren die kiezen voor innovatieve stallen krijgen waarschijnlijk wat meer tijd, maar nee: de vergunningendeadline van 1 april 2020 voor andere boeren blijft intact.
En straks, na 1 december, wordt goed naar het landelijke stikstofbeleid gekeken om te beoordelen hoe het provinciale beleid zich daartoe verhoudt.
Maar goed, daarover vanavond nog meer dus, na de avondpauze.
Om 20 uur gaat het debat verder.
Hermen Vreugdenhil (CU/SGP) oogst applaus van de publieke tribune. De toehoorders worden meteen gecorrigeerd door de commissaris. Boegeroep noch applaus wordt getolereerd bij Statenvergaderingen.
Vreugdenhil wijst op de discrepantie tussen 'de papieren werkelijkheid in het provinciehuis en de realiteit op het boerenbedrijf'. Nogmaals stelt hij dat het niet realistisch is dat agrariërs voor 1 april 2020 een vergunning moeten hebben aangevraagd.
Buiten staan nog een paar honderd boeren die de politieke discussie volgen.
© Paul Driessen — Boeren volgen het politieke debat op een scherm bij het provinciehuis in Den Bosch. Geduputeerde Rik Grashoff over het debat en het protest
Ander nieuws over protesterende boeren: onder druk van actievoerende en intimiderende boeren trekt de zuivelsector een plan voor het verminderen van stikstofuitstoot in.
Het CDA heeft inmiddels al een persbericht rondgestuurd, terwijl het debat nog maar op de helft is. Opmerkelijk.
Het VVD-amendement om de deadline uit te stellen voor boeren die innovatieve stallen willen en de coalitiemotie om het provinciale stikstofbeleid in december goed af te stemmen op het landelijk beleid stemmen de CDA-fractie 'voorzichtig positief'.
Boeren vertrekken uit Den Bosch: 'Moet voor de koeien zorgen
De actie en de blokkades zijn het werk van Farmers Defence Force. Voorman Mark van den Oever staat vooraan bij het hek en wil naar binnen. Reden voor de actie: ,,Er moest hier wat druk uitgeoefend worden voor een goed besluit, want daar zag het niet naar uit. Ze begonnen al wat zenuwachtig te worden dus het heeft effect, maar of het werkt weet ik niet.”
De actiegroep hoopt CDA en VVD mee te krijgen. ,,Partijen waar we op hebben gestemd, maar die ons laten vallen. Alweer!”
De acties gaan wat hem betreft zolang door als nodig is. Van den Oever hekelt de voormannen van die andere organisatie: ZLTO. ,,Zij staan aan de verkeerde kant, daar binnen. Niet tussen hun eigen boeren.” De ZLTO op haar beurt roept de boeren op om het protest waardig te houden.
Volgens een commandant van de ME zijn er nog steeds tractoren onderweg naar Den Bosch.
Politie in het provinciehuis
© Joost Klaverdijk — Politie in het provinciehuis in Den Bosch Ankie de Hoon (CDA) is bezig aan haar betoog. Ze stelt dat de eisen zoals de partij die vorige week heeft neergelegd nog altijd overeind staan. Maar daar wordt ze natuurlijk fel op bevraagd door de andere fracties. Waarom heeft CDA dan niet ingestemd met de moties van eerder vandaag? CDA wil wachten op december, als er meer duidelijkheid is rondom de landelijke stikstofregels. De Hoon heeft het nu zwaar.
Het is dus duidelijk dat de CDA-fractie de vijf eisen zoals die vorige week zijn neergelegd vandaag niet gaat doorduwen. De christendemocraten houden er wel aan vast, zeggen ze, maar pas in december wordt het beleid daarop beoordeeld.
Blokkade van de ingang van het provinciehuis
Beelden van de situatie eerder bij het provinciehuis (klik op de foto om de beelden te bekijken)
Het debat over de interim omgevingsverordening gaat vooralsnog gewoon door.
Veiligheid
Commissaris van de Koning meldt dat de kans bestaat dat de Statenzaal ontruimd wordt. Uit veiligheidsoverwegingen naar aanleiding van ontwikkelingen beneden. ,,Ik hoop dat het niet nodig is", aldus Wim van de Donk.
© Bart Meesters — Boeren protesteren bij het provinciehuis in Den Bosch Deuren provinciehuis
Boeren dreigen op het officiële telegram-kanaal de ingang van het provinciehuis te bestormen en zo uitstel van de plannen af te dwingen. Ongeveer vijftien tractoren geven daar gehoor aan en rijden richting het provinciehuis. Dat lijkt echter goed beveiligd te worden door pick-ups.
© BD — Sommige boeren blokkeren het provinciehuis Aanvraagdatum opschorten
Het debat over de interim omgevingsverordening (en dus de deadline van 1 april 2020) is nu begonnen. VVD opent en brengt naar voren wat eerder vandaag al door deze krant werd gemeld. De liberalen willen dat de aanvraagdatum wordt opgeschort voor boeren die naar innovatieve stallen willen overschakelen.
,,Voor de boeren die daar écht voor willen kiezen, willen we druk eraf halen. Zij kunnen dan voor 1 april melden dat ze voor een innovatieve stal willen kiezen. En vervolgens uitstel krijgen tot het moment dat zo'n stal ook daadwerkelijk beschikbaar is", aldus Wilma Dirken, VVD.
Sommige boeren willen weg, maar dat kan niet
Goede zaken voor de horeca
Debat
'De eerste ronde' zit er nu eigenlijk pas echt op. Het echte debat gaat straks pas beginnen en dat kan tot laat in de avond duren.
Motie van de coalitie
De motie van de coalitie redt het wel, zoals verwacht. Daarin wordt aangegeven dat Gedeputeerde Staten in december het landelijke en provinciale beleid nog eens goed naast elkaar legt en met elkaar vergelijkt. Een overbodige boodschap, volgens de meeste oppositiepartijen, omdat Grashoff dat sowieso van plan was.
Boeren naar huis
Het plein loopt al behoorlijk leeg. Nog een paar honderd man zijn aanwezig. ZLTO hoopt de moed en energie er in te houden door muziek over het plein te blazen. Bestel maar van Rowwen Hèze uit de speakers nu. Links en rechts zien we wel wat blikjes pils, maar veruit de meesten houden het bij sloten gratis koffie en fris.
© BD — Boerenprotest in Den Bosch Actie bij FrieslandCampina
Ondertussen hebben zo’n 20 boeren uit het hele land vanmiddag met tractoren de in- en uitgang van het hoofdkantoor van FrieslandCampina op het Stationsplein in Amersfoort geblokkeerd. De politie is aanwezig.
© Keistadnieuws Volgens Jeroen van Maanen uit Zeewolde, lid van actiegroep Farmers Defence Force, voeren de boeren actie tegen een plan van FrieslandCampina, NZO en ZuivelNL dat volgens hen naar het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt gestuurd om de de stikstofuitstoot in de landbouw aan te pakken.
Moties weggestemd
De moties van CU/SGP en PVV worden weggestemd door de Staten. Interessant was vooral de rol van CDA. De fractieleden van de christendemocraten stemmen unaniem tegen en blijven daarmee in lijn met de coalitiegenoten. Bij de motie van CU/SGP stelt CDA dat de bediscussieerde beleidsregels niet de uitwerking hebben zoals CU/SGP die nu voorstelt. Pas in december worden de exacte voorwaarden duidelijk, aldus CDA. ,,Geef de minister de tijd om tot een goede uitwerking te komen."
Stemming over de moties begonnen
File met vertrekkende boeren
De schorsing is voorbij. Er wordt nu gestemd over een drietal moties.
Veehouder in opleiding
Richard Verhoeven (18) volgt in Boxtel een opleiding om veehouder te worden. Hij loopt stage in Hilvarenbeek en vertrok daar vandaag ‘na het werk’ met een groep van 100 tractors naar het provinciehuis. ,,Als ik straks een baan wil hebben, moet ik hier zijn. Ook voor de interesse in het vak en voor mijn bazen.”
Na het eerste deel van de politieke beraadslagingen vraagt Verhoeven zich af wat er nou eigenlijk is besproken. ,,Het is een beetje omslachtig. Ik ben bang dat we vandaag niet veel bereiken. Ze proberen het besluit over uitstel uit te stellen. Ze proberen de druk onder de boeren te sussen en dan kunnen ze later meer regels doordrukken dan waar wij erg in hebben.”
ZLTO-voorzitter Wim Bens roept boeren op om te blijven voor het vervolg om een signaal af te geven aan de politiek. ,,Tot nu toe eigenlijk weinig gezegd.”
Schorsing
Er wordt nu geschorst. Met name het CDA vraagt daarom. Om begrijpelijke redenen. Iedereen kijkt nu een beetje naar de christendemocraten. Twee van de drie moties waarover nu gestemd moet worden, raken immers ook de eisen die CDA eerder op tafel heeft gelegd: latente ruimte in vergunningen mag niet afgepakt worden en uitstel van de deadline voor het aanvragen van vergunningen voor verscherpte staleisen.
Over tien minuten gaan we verder.
Nog meer boeren vertrekken naar huis
De zuivelsector
Terwijl het debat gaande is, leidt een alternatief plan van de zuivelsector om stikstofuitstoot te verminderen, tot woede onder boeren. Farmers Defence Force (FDF) - het boerencollectief achter de twee landelijke demonstraties - roept zijn leden op grote druk uit te oefenen op ZuivelNL, NZO en Friesland Campina, initiatiefnemers van het stikstofplan.
Ze willen dat het voorstel, gericht aan het ministerie van Landbouw, zo snel mogelijk van tafel gaat. FDF is zijn leden aan het mobiliseren en vraagt ze de zuivelbedrijven zoveel mogelijk te benaderen.
Uitzondering
De beleidsregels rond stikstof gelden ook voor andere sectoren, stelt gedeputeerde Grashoff. Dus ook als een fabrieksvestiging wordt opgekocht, dan kan slechts zeventig procent van de feitelijke stikstofruimte worden ingezet voor een ander initiatief. Geldt dat ook voor de vliegvelden in Brabant, vraagt Wil van Pinxteren van Lokaal Brabant. Grashoff erkent dat er voor lucht- en scheepvaart een uitzondering geldt.
© ANP — Gedeputeerde Rik Grashoff (GroenLinks, Natuur, Water en Milieu) tijdens het statendebat over de landbouw. Nog geen antwoord van CDA
Henri Swinkels (SP) legt de vinger op de zere plek bij CDA. Liggen de vijf eisen, vorige week vrijdag in een persbericht naar buiten gebracht, nog op tafel? Of zijn de christendemocraten inmiddels wat minder stellig? Ankie de Hoon van het CDA wil nog geen antwoord geven. Later vandaag meer helderheid.
Niet alles op het bordje van de boeren
Hermen Vreugdenhil (CU/SGP) stelt dat ook de agrarische sector pijn zal lijden. ,,Maar de agrariërs zijn daartoe ook bereid. Maar ze vinden het oneerlijk dat bij de boeren stikstofruimte wordt weggenomen om bijvoorbeeld straks een airport te laten groeien. Dat is een terecht punt; niet alles moet op het bordje van de boeren terecht komen."
© ANP 1 december
Gedeputeerde Grashoff voelt wel voor de motie van de coalitie (VVD, CDA, GroenLinks, D66 en PvdA). Daarin wordt gevraagd om straks na 1 december (als de overheid met meer duidelijkheid komt) het landelijke beleid en het Brabantse beleid aangaande stikstof nog eens goed naast elkaar te leggen en te vergelijken. Waar zitten de verschillen? Hoe gaat Brabant om met landelijke regels? Hoe gaat de gebiedsgerichte aanpak in Brabant er verder uitzien?
Huiswaarts
Terwijl binnen het debat in volle gang is keren enkele tractors alweer huiswaarts (de koeien melken zichzelf niet). Binnen en buiten het provinciehuis is de sfeer prima. Op het plein komt er nog geen echte reactie op de inhoud van het debat.
© BD — Boerenprotest in Den Bosch © BD — Boerenprotest in Den Bosch 'Zeer onverstandig'
Dat andere provincies de beleidsregels hebben ingetrokken, acht gedeputeerde Rik Grashoff van GroenLinks zeer onverstandig. ,,Je lost er geen enkel probleem mee op, je wekt wel verwachtingen, maar het betekent wel dat je geen vergunningen kunt verlenen en dat is zeer onwenselijk."
© BD — Gedeputeerde Grashoff aan het woord in Den Bosch Motie van PVV
Ook de PVV dient een motie in en pleit ervoor dat de Provincie moet afblijven van de latente ruimte in vergunningen van de boeren. De coalitie tenslotte stelt in een motie voor om te wachten op 1 december, als de rijksoverheid met meer duidelijkheid komt. Om daarna met tijdslijnen en beleidsvoorstellen richting Provinciale Staten te komen.
Stikstof
Dan gaan we het nu hebben over stikstof. Er wordt een motie toegelicht van ChristenUnie/SGP. Hermen Vreugdenhil pleit voor het intrekken van de beleidsregels van de provincie Noord-Brabant, die in zijn ogen onzorgvuldig en zonder de juiste communicatie zijn ingesteld.
Deze boer legt uit wat hem dwarszit
Het debat is buiten maar ook binnen te volgen op een scherm
© BD — Debat in het provinciehuis Debat op het scherm
Alle boeren die buiten staan, kunnen het debat volgen op een groot scherm. Het is druk buiten.
© BD — Boerenprotest in Den Bosch Debat gaat beginnen
De lunch is voorbij. De fracties in de Provinciale Staten gaan zo in debat over de interim-omgevingsverordening. Hot item daarin is vooral de deadline die aan boerenbedrijven wordt opgelegd om vergunningen voor bijvoorbeeld een ander stalsysteem aan te vragen. Zo dadelijk meer, veel meer....
De tegendemonstranten laten ook van zich horen
Kist met verhalen
ZLTO en BAJK (Brabantse jonge boeren) bieden een petitie en symbolische 'kist met verhalen' aan aan Provinciale Staten, voorafgaand aan het debat dat over een halfuur begint.
© ED — Boerenprotest in Den Bosch Jong geleerd...
© BD — Boerenprotest in Den Bosch Vragenrondje
Er is nu een vragenrondje gaande over andere onderwerpen dan de versnelde milieu-eisen voor de Brabantse stallen. Om 13.30 uur begint het debat in Provinciale Staten.
De drukte op de wegen rondom het Provinciehuis in beeld
Emoties lopen hoog op
Mark van den Oever van het Farmers Defence Force sluit de rij insprekers. Hij doet dat met niet mis te verstane worden. Richting Provinciale Staten: ,,Alle plannen moeten van tafel. De toekomst van familiebedrijven staat op het spel. Farmers Defence Force is opgestaan en gaat niet meer liggen. Niemand kan om het FDF heen. Lukt het ons niet goedschiks, dan kwaadschiks. Ik waarschuw nu: hou rekening met ons. De emoties bij onze achterban zijn veel groter dan jullie kunnen bedenken."
In de Statenzaal klinkt het applaus van de boeren buiten door.
Tegendemonstranten
De politie vormt een haag voor tegendemonstranten, die een ander plekje zoeken. Onder hen onder anderen Ineke de Wild uit Uden, die deze week al vaker opdook voor het provinciehuis. Er klinkt gejuich bij de boeren als de tegendemonstranten een andere plek zoeken. Ook daar hebben ze last van boeren, die met hun eigen borden voor de neus van de actievoerders gaan staan.
© BD — Tegendemonstranten in Den Bosch Exclusieve foto's
Fotograaf Bart Meesters mocht vanuit een serviceflat tegenover het provinciehuis exclusief foto's maken van de duizenden boeren en tractoren. Bekijk ze hier allemaal.
© Meesters Multi Media/Bart Meesters — Boerenprotest in Den Bosch Ecologische ramp
Ook insprekers aan de kant van de milieu- en natuurclubs. Lars Koreman doet het woord namens Natuurmonumenten, Brabants Landschap en de Brabantse Milieufederatie (BMF). Hij noemt het teveel aan stikstof een 'ecologische ramp' voor de Brabantse natuurgebieden.
,,Niet alleen voor de Natura2000-gebieden, maar ook voor andere bos-, heide- en vennengebieden, die niet eenzelfde bescherming bieden. Nu moet je de kans pakken om het stikstofprobleem in de komende vijftien tot twintig jaar in zijn geheel op te kunnen lossen."
Hij pleit ervoor dat Provinciale Staten de voorgestelde maatregelen onverkort steunt en invoert.
Boeren luisteren buiten mee
Veel van de boeren volgen voor het grote scherm wat de insprekers te zeggen hebben. Na elke boodschap klinkt applaus op het plein. In de verte horen we toeters van de tractors die nog altijd arriveren. Verder: zon, koffie en friet(lucht).
© BD — Boerenprotest in Den Bosch Op deze foto is goed te zien hoe druk het is voor het provinciehuis. En dit is nog maar een klein deel.
© BD — Druk voor het proviniciehuis In hun toekomst bedreigd
Wim Bens, voorzitter van ZLTO, pleit voor Provinciale Staten voor aanpassing van in 2017 genomen besluiten. ,,Toen hebben jullie zelf berekend dat 540 boerenbedrijven zouden stoppen. Veel meer dan 540 bedrijven voelen zich in hun toekomst bedreigd. Nu hebben jullie de kans. Haal de deadlines van 2020 en 2022 van tafel, kies op zijn minst voor een adempauze."
Duizenden boeren in Den Bosch
Duizenden boeren zijn al in Den Bosch of zijn nog onderweg. Wegen rondom het provinciehuis, de snelweg en alle velden bij het provinciehuis staan vol met tractoren. Het maakt in elk geval indruk, het boerenprotest van vandaag.
© Meesters Multi Media/Bart Meesters — Boerenprotest Den Bosch VVD wil uitstel voor innovatieve stal
Brabantse boeren die willen kiezen voor een innovatieve stal, moeten daar extra tijd voor krijgen. Dat wordt de voornaamste inzet van de VVD bij het debat van vanmiddag over het Brabantse boerenbeleid. Dat betekent dat er waarschijnlijk geen meerderheid gaat zijn voor algeheel uitstel van de Brabantse veehouderijmaatregelen.
Inspreekronde
In de Statenzaal begint de inspreekronde, voorafgaand aan het debat van vanmiddag. Allerlei belangengroeperingen, zoals ZLTO, POV, Melkveehoudersvakbond, Natuurmonumenten en het Brabants Burgerplatform, krijgen de kans om hun mening te laten horen.
Een overzicht van de drukte rondom het Provinciehuis
© BD — Boerenprotest in Den Bosch © BD — Boerenprotest in Den Bosch Verkeer staat vast
Het verkeer vanuit Utrecht tot aan Den Bosch staat flink vast. De lokale wegen maar ook de A2 worden gevuld met tractoren die allemaal naar de provinciehoofdstad vertrekken.
Statenzaal loopt vol
De Statenzaal van het Provinciehuis loopt langzaam vol. Om 11.45 uur komen vijftien insprekers aan het woord.
© ED — Statenzaal stroomt vol Friese taferelen bij boerenprotest
Enorm druk
Er zouden al zo'n vijfhonderd tractors in Den Bosch zijn. Zo'n duizend trekkers zijn nog onderweg.
Quotes
Er zijn veel verschillende quotes te lezen op alle spandoeken. Zoals deze in de stoet vanuit Sint Hubert en Schaijk.
© Marcofotografie/Marco van den Broek — Boerenprotest in Den Bosch Drukte op het veld
Duizenden boeren hebben zich verzameld op het veld voor het provinciehuis. Het is er druk met tractoren en er kunnen er geen meer bij. Toch arriveren er nog steeds boeren.
© BD — Het veld staat inmiddels vol met tractoren Spandoeken bij het provinciehuis
© BD — Boerenprotest bij provinciehuis in Den Bosch Veld staat al vol
Het veld waar alle tractoren parkeren staat helemaal vol. Toch zijn er nog veel boeren onderweg.
Plein stroom vol
Het wordt drukker op het plein voor het provinciehuis, maar vol is het nog lang niet. Het grasveld voor de trekkers is wel al vol. Parkeren van tractoren gebeurt op het Pettelaarspark, aan de overkant van de Gestelseweg.
De ZLTO’ers die het verkeer regelen zijn tevreden met hoe het gaat, maar verwachten ‘de heethoofden’ over een halfuur. Dat gaat waarschijnlijk over de meer fanatieke actievoerders van Farmers Defence Force. Die kondigden eerder deze week op hun interne kanalen aan dat ze gaan ‘gas geven tot ze breken’.
© BD — Boeren verzamelen zich op het plein en op het grasveld ZLTO
De voorzitter van de ZLTO Hilvarenbeek over het boerenprotest. Hij benadrukt dat de beleidsregels van de provincie niet te doen zijn voor de boeren. Ook legt hij uit wat het strijdplan is vandaag. Dat is in elk geval een publieksvriendelijke actie.
Boeren op de A58
Veel boeren op de A58 bij Tilburg. Links en rechts op de weg.
© Persburo BMS/Jack Brekelmans — Boeren over de A58 bij Tilburg Vlag op z'n kop
Wat we vandaag ook veel zien, is de Nederlandse vlag op z'n kop. Een teken van protest wat boeren al weken voeren tijdens hun protesten. Dit zijn de boeren die vanuit Ulvenhout richting Den Bosch trekken.
© MaRicMedia/Tom van der Put — Tractoren bij Ulvenhout Boeren over de A58
Zo ziet de stoet eruit op de A58 bij Gilze.
© MaRicMedia/JeroenStuve — Boeren over de A58 bij Gilze © MaRicMedia/JeroenStuve — Boeren over de A58 bij Gilze Ook vanuit Bakel vertrekken de boeren richting Den Bosch
© Bert Jansen — Boeren vertrekken vanuit Bakel Friese vlag
De Friese vlag is weer alomtegenwoordig op de trekkers in Brabant, als eerbetoon aan de provincie die als eerste omging voor het protest van de boeren. Dat deze vlag en niet die met de roodwitte blokken massaal wordt gevoerd, zal een aantal chauvinisten in de toren verdrieten.
© BD — De Friese vlag op de trekkers Boeren overal de snelweg op
Vanuit alle windrichtingen komen de boeren naar Den Bosch. Zoals in Ulvenhout en Valkenswaard.
© MaRicMedia/Tom van der Put — Boeren de snelweg op in Ulvenhout Het is passen en meten bij het Provinciehuis in Den Bosch om alle trekkers kwijt te kunnen.
© BD — Boerenprotest in Den Bosch © BD — Boerenprotest in Den Bosch Provinciale politici druppelen binnen
Een voor een druppelen provinciale politici binnen. Ze komen door de ingang aan de zijkant, in verband met de veiligheidsmaatregelen aan de voorkant van het gebouw. Het zijn deze Statenleden waar vandaag hoopvol naar wordt gekeken door de vele boeren bij de provincietoren. Binnen in het gebouw is enige opwinding voelbaar, buiten klinkt onophoudelijk een luchthoorn.
© BD / Paul Driessen — Entree van Statenleden Jade van der Linden (GroenLinks) en Roel Gremmen (VVD). 'Weggebruikers, wees alert'
De trekkers kunnen zorgen voor vertragingen op verschillende wegen. Automobilisten worden gewaarschuwd.
© Meesters Multi Media / Bart Meesters — Ongeluk op N65 bij Vught door de vertraging met trekkers. Twee aan twee over de N65
De trekkers die vanochtend verzamelden langs de N65, rijden nu twee aan twee richting Vught. Door deze actie wordt de weg voor ander verkeer geblokkeerd, maar de politie begeleidt de stoet.
© Meesters Multi Media / Bart Meesters — Trekkers op de N65 bij Vught. © Meesters Multi Media / Bart Meesters — Trekkers op de N65 bij Vught. 'Gebruik je verstand, behoud boeren in ons land'
Ook vanuit Dongen vertrekt een stoet aan trekkers naar Den Bosch. Sommige trekkers zijn versierd met leuzen als 'Gebruik je verstand, behoud boeren in ons land'
Beveiliging bij provinciehuis
De zon komt net op als de eerste boeren zich melden bij het provinciehuis in Den Bosch. Daar staan meer hekken, meer beveiligers en worden veel meer boeren en trekkers verwacht dan afgelopen weken. Voor de ingang van het provinciehuis staan twee wagens en meerdere trekkers die voorkomen dat boeren met minder goede bedoeling in hun tractors tot bij de deur kunnen komen. Beveiligers bij de deur houden ongewenste gasten buiten.
© BD / Paul Driessen — Provinciehuis in Den Bosch. Boeren verzamelen in Helvoirt voor tocht naar Den Bosch
In Helvoirt verzamelen verschillende boeren zich langs de N65 om in een stoet naar Den Bosch te vertrekken. Om te zorgen dat alles goed verloopt, is ook de politie aanwezig.
© Meesters Multi Media / Bart Meesters — Boeren verzamelen bij N65 Helvoirt. © Meesters Multi Media / Bart Meesters — Boeren verzamelen bij N65 Helvoirt. Eerste boeren aanwezig bij Provinciehuis
Om 08.00 uur kwamen de eerste boeren al aan in Den Bosch. ZLTO verwacht vandaag zo'n 2000 boeren.
© BD / Paul Driessen — De eerste boeren zijn aangekomen in Den Bosch. Boeren weer massaal de weg op
De Brabantse boeren trekken vrijdag voor de laatste keer deze week richting het Provinciehuis.
